Απόκοσμο δείπνο έκλυτης σεξουαλικότητας

Στο πλαίσιο των συνεργασιών με σύγχρονους Έλληνες εικαστικούς, η Δημοτική Πινακοθήκη Λέφα στο Ψυχικό (Ι. Κοκκώνη 15) παρουσιάζει την ατομική έκθεση ζωγραφικής του Δημήτρη Χρηστίδη, «Invitation to dinner. What?».

Σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Ελίζας Γερολυμάτου, η έκθεση οργανώνεται από τον «Οργανισμό Κοινωνικής Αλληλεγγύης - Προστασίας Πολιτισμού και Αθλητισμού» του δήμου Φιλοθέης -  Ψυχικού (ΟΚΑΠΑ) και θα διαρκέσει έως τις 8 Δεκεμβρίου.

Στην έκθεση αυτή, ο Δημήτρης Χρηστίδης συγκεντρώνει πάνω από είκοσι έργα της τελευταίας εικοσαετίας, αναδεικνύοντας τις εικονογραφικές και θεματικές σταθερές που διατρέχουν τη μυθολογία του. Δεν είναι αναδρομική έκθεση, αλλά, μάλλον, μια επανασύνθεση, σε μεγάλη και πολυεπίπεδη κλίμακα, των επιμέρους έργων, τα οποία ο καλλιτέχνης επανεπισκέπτεται, αναδιατάσσει, αντιπαραβάλλει, αναθεωρεί. Το κάθε έργο διατηρεί την αυτονομία του, αλλά στη συνέκθεσή του με τα υπόλοιπα, γίνεται στοιχείο μιας δομής, περιπέτεια μιας ιστορίας.

Η κατάληξη είναι πάντα μία

Θεματικός πυρήνας των έργων είναι το φαγητό και οι σχέσεις αναπαράστασης, υλικότητας, εξουσίας και σεξουαλικότητας που αρθρώνονται γύρω του. Αφηγηματικό πρόσχημα είναι οι όψεις ενός δείπνου. Εκτυλίσσεται, θα έλεγε κανείς, σε μια έπαυλη, όπου οι έκλυτοι τελεστές του, από τους μαγείρους και τους βοηθούς στην κουζίνα, έως τους οικοδεσπότες και τους συνδαιτυμόνες, χορογραφούν την παρεκτροπή τους στο ημίφως, παρασκευάζουν και καταναλώνουν την τροφή με όλο τους το σώμα.

Τα έργα διακρίνονται με βάση δύο άξονες. Από τη μία, ως προς την τοπολογία της σεξουαλικότητας, ανάλογα, δηλαδή, με τους χώρους, στους οποίους εκτυλίσσεται η δράση: στο ένα άκρο, ο χώρος της παρασκευής της τροφής, ένας χώρος οργανωμένης και μεθοδικής ερωτικής συνεύρεσης, η οποία, με τις στάσεις και τις σχέσεις των σωμάτων, επιβεβαιώνει και οριοθετεί τους μηχανισμούς εξουσίας και ιεραρχίας μεταξύ των τεχνικών της κουζίνας∙ στο άλλο άκρο, ένας χώρος συμποσίου και κατανάλωσης της τροφής, στον οποίο η ελεύθερη ερωτική απεύθυνση υπερβαίνει και καταργεί τις ιεραρχίες, καθώς κορυφώνεται από έργο σε έργο.

Ωστόσο, οι δύο αυτοί τόποι δεν είναι ισότιμοι. Η έκλυση του δείπνου γίνεται δυνατή, επειδή υπάρχει η οπερετική πειθάρχηση της κουζίνας: ενώ η σεξουαλικότητα των συνδαιτυμόνων είναι αποτύπωμα της έκστασής τους, η σεξουαλικότητα των τεχνικών της μαγειρικής είναι μέρος των καθηκόντων τους.

Από την άποψη αυτή, τα κτήρια δεν είναι απλώς μάσκες που φορούν οι απόκοσμοι καλεσμένοι: τα δόντια και τα μάτια, που διακρίνονται πίσω από τις πόρτες και τα παράθυρα, είναι το ανθρώπινο στοιχείο που έχει επιβιώσει, ενώ το πρόσωπο έχει πλέον αντικατασταθεί από ένα κτήριο, μια δομή, από μια αρχιτεκτονική, από το συστηματικότερο και αποτελεσματικότερο, δηλαδή, αποτύπωμα της κυριαρχίας.

Ο δεύτερος άξονας είναι σκηνικός. Οι συνδαιτυμόνες απεικονίζονται παραταγμένοι κατά μέτωπο, από τη μέση και πάνω, σαν ο θεατής να τους παρακολουθεί στη διάρκεια του δείπνου τους. Τα φαγητά είναι τοποθετημένα στην αντίθετη φορά, σαν ο θεατής να βρίσκεται πλέον στη θέση των συνδαιτυμόνων. Αίφνης, το τραπέζι αναδεικνύεται θεατρική σκηνή διπλής κατεύθυνσης. Ο θεατής κοιτάζει προς τους παράδοξους ηθοποιούς που τρώνε και, αμέσως μετά, κοιτάζει τα φαγητά του δείπνου. Η τροφή απλώνεται εκεί, που βρισκόταν προηγουμένως ο ίδιος.

Η διπλή αυτή κίνηση του βλέμματος αποτυπώνεται με δύο διακριτούς ζωγραφικούς τρόπους: ενώ οι τελεστές του δείπνου είναι αναπαραστατικά οριοθετημένοι, γκροτέσκες αναγνωρίσιμες μορφές με σαφή περιγράμματα, τα φαγητά χάνουν σταδιακά τη μορφή, τη γεωμετρία και την προοπτική τους, τείνουν στην αφαίρεση. Η υλικότητα των σωμάτων μένει σταθερή, η υλικότητα των τροφών γίνεται ρευστή, απροσδιόριστη.

Ο αφηγηματικός, αναπαραστατικός και ιδεολογικός κόσμος της έκθεσης έχει σαφή καταγωγή από τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία του Διαφωτισμού, όπου η υλικότητα της εστίασης και του ερωτισμού γινόταν μετωνυμία των σχέσεων εξουσίας και, ταυτόχρονα, μηχανισμός πολιτικής διαπαιδαγώγησης και προσωπικής χειραφέτησης. Ο συμφυρμός των σωμάτων (κτηρίων και ανθρώπων), των τελετουργιών (εστίασης και ερωτισμού) και των αισθήσεων έχει, όπως συμβαίνει πάντα στο γκροτέσκο, απελευθερωτικό και, ταυτόχρονα, ταπεινωτικό χαρακτήρα.

Καθώς ο θεατής βυθίζεται στην παράδοξη εικονογραφία του Απόκοσμου Δείπνου, αντιλαμβάνεται πως η αναφώνηση «what» δεν ήταν απλώς η έκφραση έκπληξης μπροστά σε μια αναπάντεχη παρεκτροπή. Ήταν, εξίσου, η απόγνωση μπροστά σε κάτι που δεν είναι δυνατόν κανείς να διαχειριστεί. Καθώς τα περιγράμματα της τροφής θολώνουν και το οργιώδες συμπόσιο κορυφώνεται, διαφαίνεται πως η κατάληξη είναι πάντα μία: η απώλεια. Και εκείνος που ψιθυρίζει στο αυτί του μάγειρα, ο μόνος, εντέλει, οικοδεσπότης, είναι εκείνος που διαχειρίζεται την αιωνιότητα.

Πληροφορίες

Δημοτική Πινακοθήκη Λέφα: Ι. Κοκκώνη 15 - Ψυχικό, τηλ:. 210 6717097. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή: 10.00 - 18.00, Τετάρτη: 13.00 - 20.00.

gkoul@naftemporiki.gr