Πριν από λίγο καιρό εκδόθηκε από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, σε μετάφραση του Παναγιώτη Υφαντή, ένα εξαιρετικό δοκίμιο του Ιταλού καθηγητή Σύγχρονης Θεολογίας Vito Man-cuso. Το βιβλίο αυτό έχει κάνει ιδιαίτερη αίσθηση στην Ιταλία. Ο Vito Mancuso επιχειρεί με το νέο του δοκίμιο «Για το Νόημα της Ζωής» να μας επαναφέρει σε επαφή με τη φιλοσοφία, χρησιμοποιώντας απλή και κατανοητή γλώσσα.
Σε έναν κόσμο που κυριαρχείται πλέον από τη λογική του άκρατου ατομισμού και της κατανάλωσης, τα υπαρξιακά ερωτήματα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί ή έχουν αλλάξει. Το «Από πού προέρχομαι;» έχει γίνει «Πόσα κερδίζω;». Το «Πού πάω;» έχει μετατραπεί σε «Τι αγοράζω;». Ο Mancuso επανεξετάζει τα αιώνια αυτά ερωτήματα υπό μία νέα ο-πτική.
Ο φιλόσοφος εκκινεί από την επισήμανση ότι υπάρχει μια κατάσταση σύγχυσης και κρίσης αξιών που μας έχει οδηγήσει στην αποξένωση, ιδιαίτερα τον καιρό της πανδημίας, καθώς οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη στη σαφήνεια της ταυ-τότητάς τους. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο, στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι έχουν χάσει την ιδέα της συλλογικότητας και απομονώνονται όλο και περισσότερο. Αυτό προκαλεί κοινωνική και προσωπική δυσφορία, τα οποία όμως έχουν αρχέγονες ρίζες και δεν εμφα-νίστηκαν μόνο τον καιρό της πανδημίας. Ωστόσο, επιμένει ότι οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να εγκαταλείψουν τον εαυτό τους στο παράλογο και την ανοησία. Η πανδημία και η επα-κόλουθη αφθονία ελεύθερου χρόνου ώθησαν πολλούς ανθρώπους σε μια βαθύτερη ενδο-σκόπηση και στοχαστικότητα, περισσότερο από ό,τι συνήθως. Οι σύγχρονοι καιροί κα-λούν τους ανθρώπους να αναστοχαστούν για τα λάθη τους και να ανακτήσουν την ανθρω-πινότητά τους προκειμένου να διασώσουν τον εαυτό τους. Στο βιβλίο «Για το Νόημα της Ζωής» ο Mancuso επιχειρεί να απαντήσει εκ νέου στα πανανθρώπινα ερωτήματα. Ισχυρί-ζεται με ενάργεια ότι η επανεύρεση του «νοήματος της ζωής» θα ήταν καθοριστικής ση-μασίας σήμερα, θα έκανε τον άνθρωπο ικανό για σκέψη και δράση, θα τον απάλλασσε από πολλούς περιορισμούς και θα τον έκανε για άλλη μια φορά πρωταγωνιστή της ιστορίας. Το κακό, ο πόνος και η απώλεια έχουν εισχωρήσει με δύναμη στην καθημερινότητά μας, από τα οποία συνήθως προσπαθούμε να απομακρυνθούμε και να μην τα συλλογιζόμαστε. Εφόσον, όμως, δεν μπορούμε πλέον να τα αγνοήσουμε, είναι απαραίτητο να κατανοή-σουμε το νόημα της ύπαρξής τους. Ο Mancuso θεωρεί το κακό και τη δυστυχία όχι ως κάτι που πρέπει να εξαλειφθεί αλλά ως εκείνη την ανεπιθύμητη προοπτική της προόδου. Αν το κακό είναι μπροστά στα μάτια μας, δεν πρέπει να το αποφύγουμε ή να το αποδεχθούμε παθητικά, αλλά να ενεργήσουμε με συγκεκριμένο τρόπο για να κάνουμε τη ζωή μας λιγό-τερο άδικη και οδυνηρή.
Υπάρχουν δύο βασικές θέσεις πάνω στις οποίες αναπτύσσεται το δοκίμιο του Mancuso. Η πρώτη, με επίκεντρο την αξία της ελευθερίας, είναι η ανυπαρξία του νοήματος που υφί-σταται όταν δεν υπάρχει συναίνεση. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας μας είναι ο δημιουργός ή ο ερμηνευτής του νοήματος που αποφασίζει να νοηματοδοτήσει τη ζωή του. Το νόημα μπορεί να υπάρχει ή να μην υπάρχει και αυτό εξαρτάται από εμάς. Η δεύτερη θέση επικε-ντρώνεται στο γεγονός ότι το νόημα της ζωής είναι η συνέργεια. Ο όρος «συνέργεια» υιο-θετείται από τον φιλόσοφο Μάρκο Αυρήλιο και ερμηνεύεται από τον Mancuso ως ο συ-στατικός εκείνος σύνδεσμος οποιασδήποτε μορφής ζωής ανάμεσα σε διαφορετικές οντό-τητες. Όλα είναι σχέση και συνέργεια. Με αυτές τις δύο θέσεις ο Mancuso προσπαθεί να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ της ατομικότητας και της σχεσιακής προοπτικής. Η παντο-δυναμία τού Εγώ πρέπει να αποσυρθεί και να δώσει τη θέση της στην αντίληψη ενός εσω-τερικού κενού που όλοι νιώθουμε. Αυτό το κενό προκαλεί φόβο και απελπισία και υπάρχει η τάση να το παραγεμίζει ο σύγχρονος άνθρωπος με στοιχεία κενοδοξίας, δηλαδή με πε-ριττά αντικείμενα και ρηχές ιδέες, που τον υποτάσσουν σε έναν άκρατο καταναλωτισμό. Αντίθετα, αυτό που χρειαζόμαστε είναι να αναστοχαστούμε για αυτό το κενό και να οδη-γηθούμε στην αυτεπίγνωση, κατανοώντας ότι υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από το Εγώ. Ο καθένας μπορεί να βρει το νόημα της ζωής του μέσα του, εφόσον ο καθένας, εμβαθύνοντας στον εαυτό του, αποφασίσει ποιο νόημα θα δώσει στη δική του ύπαρξη, ποιες αξίες θα υιοθετήσει και ποιες όχι. Το νόημα της ζωής κάποιου είναι μια καθημερινή δική του κα-τασκευή. Πρέπει να το δομεί καθημερινά σε έναν διαρκή αγώνα.
Εν κατακλείδι, ενώ ο Mancuso καταπιάνεται με δύσκολα θέματα, εκθέτει τις σκέψεις του με απλότητα και σαφήνεια που διευκολύνουν την ανάγνωση του βιβλίου και κάνουν τη θεματολογία ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, καταδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο κά-ποιος παράγει φιλοσοφία, όταν αναλύει φιλοσοφικά ερωτήματα που τα έχει κατακτήσει σε βάθος και σε τέτοιο σημείο που να μην έχει αμφιβολίες. Ο Mancuso το πετυχαίνει αυτό όχι μόνο όσον αφορά στο «νόημα της ζωής» αλλά και σε συναφείς προβληματισμούς που περιστρέφονται γύρω από αυτό.
Τριαντάφυλλος Σερμέτης
Δρ. Φιλοσοφίας-Συγγραφέας
naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου