Της Βάσως Μιχοπούλου
Το ακούμε συχνά τελευταία και θα το ακούμε και στο μέλλον, καθώς το "Living Lab" («Ζωντανό/δυναμικό εργαστήριο») είναι μια “mainstream” ετικέτα που κολλάει σε μια σειρά από σύγχρονες υποδομές καινοτομίας, διαφορετικές μεταξύ τους. Αρκετές από αυτές τις υποδομές θα έχουμε την δυνατότητα να γνωρίσουμε από κοντά, στο πλαίσιο του Open Living Lab Days 2019 (OLLDs) (https://openlivinglabdays.com/), της ετήσιας διεθνούς συνάντησης-θεσμού «Ζωντανών Εργαστηρίων», που έρχεται για πρώτη στην Ελλάδα.
Με κεντρικό σύνθημα "Co-Creating Innovation: scaling-up from local to global", «Ζωντανά Εργαστήρια» που δραστηριοποιούνται ερευνητικά σε τομείς όπως είναι οι νέες τεχνολογίες, η υγεία, οι “έξυπνες” πόλεις, η γεωργία, η εκπαίδευση, η βιώσιμη ανάπτυξη, η ενέργεια, κ.α., θα στηθούν για πρώτη φορά, από τις 3-5 Σεπτεμβρίου, στις εγκαταστάσεις του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, λίγο πριν την έναρξη της 84ης Διεθνούς Έκθεσης.
Οι συνειρμοί στο άκουσμα των «Ζωντανών Εργαστηρίων» παραπέμπουν στην εικόνα των παραδοσιακών ερευνητικών εργαστηρίων. Διαφέρουν όμως στη φιλοσοφία και στα πρότυπα των ρόλων που επηρεάζουν και τελικά διαμορφώνουν την καινοτομία μέσα σε αυτά. Πιο συγκεκριμένα, στα «Ζωντανά Εργαστήρια», αυτοί που διαμορφώνουν το καινοτόμο παραγόμενο προϊόν ή την υπηρεσία είναι οι τελικοί χρήστες. Και αυτό γίνεται μέσα σε ανοιχτές διαδικασίες πειραματισμού που διεξάγονται σε πραγματικό χωροχρόνο. Αντίθετα, στα παραδοσιακά δίκτυα ή εργαστήρια καινοτομίας, οι εμπειρίες των χρηστών συλλέγονται και ερμηνεύονται κυρίως από ειδικούς. «Η φιλοσοφία και ταυτόχρονα καινοτομία των «ζωντανών εργαστηρίων» βασίζεται στη συνδυαστική δημιουργία (co-creation, co-design) ερευνητών, επιχειρηματιών και κοινωνίας που ενσωματώνει τις διαδικασίες της εξερεύνησης, του πειραματισμού και της αξιολόγησης καινοτόμων ιδεών, σεναρίων, εννοιών και σχετικών τεχνολογικών αντικειμένων σε συνθήκες πραγματικής χρήσης. Αυτή η προσέγγιση, εκτός από την ισότιμη συμμετοχή, επιτρέπει σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να εξετάζουν ταυτόχρονα την απόδοση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας και την ενδεχόμενη υιοθέτησή του από τους χρήστες. Η εκτίμηση μπορεί να γίνει τόσο στο αρχικό στάδιο έρευνας και ανάπτυξης, όσο και σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής του προϊόντος, από τον σχεδιασμό μέχρι την ανακύκλωση», εξηγεί ο Αναπληρωτής Καθ. Πληροφορικής στην Ιατρική Εκπαίδευση, της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, Παναγιώτης Μπαμίδης, που φέρει και την ευθύνη της διοργάνωσης στη Θεσσαλονίκη.
Κατά τη διάρκεια της διεθνούς συνάντησης εκπρόσωποι από 30 «Ζωντανά Εργαστήρια»- όλα μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου «Ζωντανών Εργαστηρίων» (European Network of Living Labs, ENoLL), θα συνεργαστούν με φορείς κοινωνικής καινοτομίας από την ευρωπαϊκή και διεθνή κοινότητα, για να αναδείξουν τα τοπικά προβλήματα σε παγκόσμιες ευκαιρίες, Για αυτό και προσκαλούν, όσους ενδιαφέρονται, σε συμμετοχική συνεργασία για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, πρωτότυπων υπηρεσιών και καινοτόμων λύσεων σε καθημερινά ζητήματα.
Να σημειωθεί ότι το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ζωντανών Εργαστηρίων (ENoLL) ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2006 υπό την αιγίδα της φινλανδικής ευρωπαϊκής προεδρίας και αναπτύσσεται διαρκώς μέχρι σήμερα, αριθμώντας πάνω από 130 ενεργά μέλη σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε 5 ηπείρους. Το Μανιφέστο του Ελσίνκι1 χαρακτήρισε τα πρώτα Living Labs ως ένα πρώτο βήμα προς ένα "νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας, που συνεπάγεται μια σημαντική μεταστροφή σε όλη τη διαδικασία παραγόμενης καινοτομίας".
Η έρευνα σε προσωποποιημένη διάσταση
Φανταστείτε κάποιους δημιουργικούς κοινωνικούς χώρους όπου οι πολίτες-χρήστες μπορούν να σχεδιάσουν και να βιώσουν το δικό τους μέλλον σε πραγματικό χρόνο. Αυτό ακριβώς είναι τα «Ζωντανά Εργαστήρια», τα οποία λειτουργούν ως φυσικές πλατφόρμες σύγκλισης διαφορετικών προσεγγίσεων για την επίλυση απτών ζητημάτων της καθημερινότητας. Η βιωματική μάθηση μετατρέπει τους τελικούς χρήστες σε εμπνευστές πρωτοπόρων ιδεών και επαναστατικών σεναρίων διαβίωσης, δηλ. σε ενεργά μέλη της επιστημονικής διαδικασίας και όχι σε απλούς αποδέκτες.
Και όλα αυτά ξεκίνησαν από τον αείμνηστο Μπιλ Μίτσελ, πρώην κοσμήτορα της Σχολής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης (MIT), που θεωρήθηκε πρωτοπόρος στο σχεδιασμό του μέλλοντος. Ο Μίτσελ ήταν ένας από τους εμπνευστές των κόνσεπτ της "έξυπνης πόλης" και των Living Labs. Με τα τελευταία περιέγραψε αρχικά χώρους ιδανικούς για την παρατήρηση της αλληλεπίδρασης της τεχνολογίας με τον άνθρωπο. Ο ίδιος παρομοίασε τις πόλεις του αύριο με ζωντανούς οργανισμούς ή με μεγάλα ρομπότ με νευρικά συστήματα που μπορούν να αντιλαμβάνονται τις μεταβολές στις εξωτερικές συνθήκες και τις αλλαγές των αναγκών των κατοίκων τους και να ανταποκρίνονται σε αυτές με τον ιδανικότερο τρόπο. Σήμερα, οι υποδομές ανοικτής καινοτομίας που αποκαλούνται "Ζωντανά εργαστήρια" διαθέτουν πλήρως αυτά τα χαρακτηριστικά της προσαρμοστικότητας και της απόκρισης.
Σύμφωνα με τον ερευνητή Asbjørn Følstad, τρείς είναι οι τύποι «Ζωντανών Εργαστηρίων» που επικρατούν: εργαστήρια που ιδρύθηκαν σε ερευνητικούς οργανισμούς από τα τέλη της δεκαετίας του '90 για να βιώσουν και να πειραματιστούν με την πανταχού παρούσα υπολογιστική τεχνολογία (Living Labs to experience and experiment with ubiquitous computing), εργαστήρια (όπως τα μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ζωντανών Εργαστηρίων), που λειτουργούν ως ανοιχτές πλατφόρμες καινοτομίας επιχειρήσεων, δημόσιων φορέων, πανεπιστημίων, ινστιτούτων και κοινωνίας και που συνεργάζονται για τη δημιουργία και τον έλεγχο νέων υπηρεσιών, προϊόντων και συστημάτων σε πραγματικό περιβάλλον (Living Labs as open innovation platforms), και τέλος εργαστήρια που παραδίδουν τις παραγόμενες εφαρμογές και υπηρεσίες προς δοκιμή στους χρήστες σε οριοθετημένο περιβάλλον εκτός των χώρων παραγωγής (Living Labs exposing testbed applications).
Το πρώτο ελληνικό «Ζωντανό εργαστήριο» βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη
Ένα "Ζωντανό εργαστήριο" θα μπορούσε να εντοπιστεί σε έναν δρόμο, σε ένα κτίριο, σε ένα μουσείο ή σε μια γκαλερί, μέσα σε έναν οργανισμό ή θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια ολόκληρη πόλη ή μια βιομηχανία, ανάλογα με το έργο. Στην Ελλάδα το πρώτο και ίσως το μοναδικό μέχρι στιγμής «Ζωντανό εργαστήριο» –μέλος του ENoLL είναι το Thess-AHall (Thessaloniki Active & Healthy Ageing Living Lab), που βρίσκεται στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ και που από το 2014 διερευνά τις νευροεκφυλιστικές νόσους με στόχο την υγιή και ενεργή γήρανση. Πρόκειται για έναν χώρο διαμορφωμένο σε οικία, «παγιδευμένο» διακριτικά με νέες τεχνολογίες, όπου μέσα σε αυτό ασθενείς με ήπια συμπτώματα άνοιας καλούνται να εκτελέσουν εικονικές σωματικές ασκήσεις και παιχνίδια που προκαλούν ευχαρίστηση, όπως π.χ. να ισορροπήσουν σε μια βάρκα για να ψαρέψουν ή να μαζέψουν φρούτα σε ένα καλάθι, παρέχοντας ταυτόχρονα επιστημονικά δεδομένα στους ερευνητές. Εμπνευστής και διευθυντής του Thess-AHall είναι ο Καθ. Παναγιώτης Μπαμίδης, που συντονίζει το οικοσύστημα LLM Care, το οποίο εισάγει συστήματα κοινωνικής φροντίδας και αποτελεί μία spin-off αυτο-χρηματοδοτούμενη πρωτοβουλία εκμετάλλευσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων του ευρωπαϊκού προγράμματος Long Lasting Memories-Αναμνήσεις Διαρκείας (LLM), Σύμφωνα με τον καθηγητή η σωματική ενδυνάμωση επιφέρει σημαντική βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας, αναδιοργάνωση των εγκεφαλικών δικτύων και αποκατάσταση της πλαστικότητας των νευρώνων, ενώ επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου. Το σημαντικό είναι ότι το συγκεκριμένο λογισμικό διατίθεται πλέον σε γηροκομεία, κέντρα ημερήσιας φροντίδας και δήμους.
Τον περασμένο Νοέμβριο η ομάδα του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ στο οποίο ηγείται ο Καθ. Μπαμίδης προσκάλεσε άτομα άνω των 60 ετών, τους συγγενείς τους και φροντιστές υγείας, να συνδράμουν στο σχεδιασμό οικιών ανεξάρτητης διαβίωσης, με γνώμονα τις καθημερινές τους ανάγκες, στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος που «τρέχει» με την επωνυμία CAPTAIN. «Τα πράγματα τελευταία δείχνουν να αλλάζουν, καθώς αρχίζει σιγά -σιγά να γίνεται συνειδητό πως η καλύτερη έρευνα παράγεται όταν οι ερευνητές και η κοινωνία συνεργάζονται. Η ερευνητική “συμπαραγωγή” ευνοεί την κοινωνία και οδηγεί σε καλύτερη έρευνα, τόσο από τεχνική άποψη, διότι αντιπροσωπεύει περισσότερους παράγοντες, όσο και δεοντολογικά, επειδή είναι πιο δίκαιη», συμπληρώνει ο Καθηγητής, η ομάδα του οποίου συνεργάζεται συχνά με ενώσεις ασθενών για τη δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών.
Οι ερευνητές καλούνται κατά τη διάρκεια workshops να αναπτύξουν τα κατάλληλα σενάρια πιστής προσομοίωσης της καθημερινότητας τελικών χρηστών με τη βοήθεια των ίδιων για να διαχειριστούν μια κατάσταση σε πραγματικό χωροχρόνο. «Το Captain είναι ένα πρόγραμμα υποστήριξης ατόμων μεγάλης ηλικίας, τα οποία θέλουν να παραμένουν στο σπίτι τους και να διατηρούν την αυτονομία τους. Το πρόγραμμα αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες της τεχνολογίας και προσφέρει δυνατότητες υποστήριξης της καθημερινότητας τους έτσι ώστε να τους παροτρύνει να λαμβάνουν καθημερινά τις δικές στους «σωστές» αποφάσεις για μία υγιή και ενεργό γήρανση», εξηγεί ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Ευδόκιμος Κωνσταντινίδης, που είναι ο τεχνικός συντονιστής του Captain και μέλος ΔΣ του ENoLL. Το Captain αποτελεί ένα από τα πιο «φρέσκα» πρότζεκτ που «τρέχουν» στο πλαίσιο των “Living Labs” στη χώρα μας και βασίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στην γνώμη της κοινότητας συνεργασίας και έρευνας για την ανεξάρτητη διαβίωση, μέλη της οποίας είναι άτομα άνω των 60 ετών και η οποία συστάθηκε από το εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής.
Ζήσε ή δημιούργησε το δικό σου «Ζωντανό Εργαστήριο»
Η συμμετοχή στη διοργάνωση Open Living Lab Days (OLLDs) 2019, πρακτικά μεταφράζεται σε προσφερόμενη γνώση και εμπειρία μέσα από 40 εργαστήρια (workshops) και εκπροσώπους από 30 χώρες. Για όσους ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν το δικό τους «Ζωντανό Εργαστήριο» υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης ενός μονοήμερου εκπαιδευτικού σεμιναρίου πριν την επίσημη έναρξη του OpenLivingLabDays στις 2 Σεπτεμβρίου.
Την ευθύνη της διοργάνωσης της 10ης Διεθνούς Συνάντησης «Ζωντανών Εργαστηρίων» στη Θεσσαλονίκη φέρουν το Thessaloniki Active & Healthy Ageing Living Lab του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής του ΑΠΘ και το European Network of Living Labs (ENoLL). Το συνέδριο το οποίο τελεί υπό την αιγίδα της Κοσμητείας Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ απευθύνεται σε όλους, από δημόσιους λειτουργούς, κοινωνικούς φορείς, ακαδημαϊκούς και καινοτόμους start-uppers έως απλούς πολίτες. Υποστηρικτές του φετινού θεσμού είναι η Ερευνητική Μονάδα URENIO του ΑΠΘ και το Ίδρυμα Ανοικτής Γνώσης Ελλάδος (OKFN Greece).
Οι συμμετέχοντες μπορούν να βιώσουν την εμπειρία ενός «Ζωντανού Εργαστηρίου» ή και γιατί όχι, να δημιουργήσουν ένα δικό τους.
Περισσότερες πληροφορίες για τα OLLD19 και εγγραφές: https://openlivinglabdays.com/.
naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου