Στη νοτιοανατολική Τουρκία, βαθιά στην εύφορη πεδιάδα του Χαράν, μια ομάδα αρχαίων χώρων αναδιαμορφώνει ριζικά όσα γνωρίζουμε για τους πρώτους προγόνους μας.
Το Πρόγραμμα Τας Τεπελέρ (Taş Tepeler Project) –που περιλαμβάνει 12 νεολιθικούς χώρους ανασκαφών στη Σανλιούρφα (Şanlıurfa)– συμπληρώνει πέντε έτη λειτουργίας και παρουσιάζει 30 εξαιρετικές νέες ανασκαφές που προσφέρουν πρωτοφανή στοιχεία για τη ζωή πριν από 12.000 χρόνια.
Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών ευρημάτων που παρουσιάστηκαν στη φετινή εορταστική εκδήλωση στο Κέντρο Επισκεπτών Καχαχάν Τεπέ (Karahantepe) είναι ένα γλυπτό ανθρώπινης μορφής από το Σαϊμπούρτς (Sayburç) που απεικονίζει ένα νεκρό άτομο με ραμμένο στόμα – μια ανατριχιαστική ματιά στα αρχαία τελετουργικά του θανάτου και στις αντίστοιχες συμβολικές πρακτικές. Στο Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbeklitepe), τον χώρο που αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO στην περιοχή, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν μια ανθρώπινη μορφή εντοιχισμένη σε έναν τοίχο ως αναθηματική προσφορά, κάτι που αναδεικνύει την εκλεπτυσμένη αισθητική των γλυπτών της Νεολιθικής εποχής.
Το Σεφέρ Τεπέ (Sefertepe) συνέβαλε με αντίστοιχες ανακαλύψεις: ένα ζευγάρι ανάγλυφων ανθρώπινων προσώπων με χρήση αντιθετικών τεχνικών υψηλής προβολής και χαμηλής προβολής από το φόντο δημιουργούν ένα διακριτό στιλ από τα ανάγλυφα που βρέθηκαν σε άλλα σημεία του Τας Τεπελέρ. Το πιο ενδιαφέρον ενδεχομένως εύρημα είναι μια χάντρα από μαύρο σερπεντινίτη που φέρει δύο πρόσωπα– ένα συναρπαστικό παράδειγμα της χειροτεχνίας στη Νεολιθική εποχή.
Μια περιοχή που θέτει υπό αμφισβήτηση όσα νομίζαμε ότι γνωρίζουμε
«Αυτοί οι οικισμοί έχουν διανοίξει νέους ορίζοντες στην παγκόσμια ιστορία», δήλωσε ο Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, στο πλαίσιο της εορταστικής εκδήλωσης. Πριν από 12 χιλιάδες χρόνια η Ανατολία φιλοξενούσε πυκνοκατοικημένους οικισμούς διάφορων μεγεθών, γεγονός που υποδηλώνει ένα επίπεδο κοινωνικής πολυπλοκότητας ανώτερο από αυτό που οι ιστορικοί θεωρούσαν μέχρι σήμερα πιθανό.
Μεχμέτ Νουρί ΕρσόιΟι φιλοδοξίες είναι αντίστοιχες με τη σπουδαιότητα του θέματος. Ο Υπουργός Ερσόι οραματίζεται το Τας Τεπελέρ ως τη «νεολιθική πρωτεύουσα του κόσμου» – μια τολμηρή δήλωση που υποστηρίζεται από τη συνεχή ροή ανακαλύψεων οι οποίες αμφισβητούν τις συμβατικές αφηγήσεις σχετικά με τη μετάβαση της ανθρωπότητας από τους νομαδικούς κυνηγούς-συλλέκτες στους κατοίκους των μόνιμων κοινοτήτων.
Ενώ το Γκιομπεκλί Τεπέ έχει κατακτήσει τη φαντασία του κόσμου από την ανακάλυψή του, το Καραχάν Τεπέ παρουσιάζει έναν εξίσου συναρπαστικό επιστημονικό γρίφο. Μαζί με τις άλλες δέκα τοποθεσίες – Σαϊμπούρτς, Σεφέρ Τεπέ, Χαρμπετσουβάν (Harbetsuvan), Τσακμάκ Τεπέ (Çakmaktepe), Γενί Μαχαλέ (Yenimahalle), Σογιούτ Ταρλασί (Söğüt Tarlası), Μεντίκ Τεπέ (Mendiktepe), Γιογιουνμπούρτς (Yoğunburç), Γκιουρτσού Τεπέ (Gürcütepe) και τη νέα προσθήκη, το Αγιανλάρ Χογιούκ (Ayanlar Höyük)– αυτοί οι αρχαίοι οικισμοί σχηματίζουν έναν αστερισμό ανθρώπινων επιτευγμάτων που απαιτεί την επανεξέταση της Νεολιθικής εποχής, μιας από τις λιγότερο κατανοητές περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Μια παγκόσμια προσπάθεια διατήρησης του παρελθόντος
Το Πρόγραμμα Τας Τεπελέρ αποτελεί μια τεράστια διεθνή συνεργασία που συγκεντρώνει 36 ακαδημαϊκά ιδρύματα –15 τουρκικά και 21 από τον διεθνή χώρο– και 219 ερευνητές που εργάζονται ταυτόχρονα και στους 12 αρχαιολογικούς χώρους. Αυτή η άνευ προηγουμένου συντονισμένη προσπάθεια εξασφαλίζει μια ολοκληρωμένη κατανόηση των αλληλένδετων οικισμών της περιοχής.
Οι προσπάθειες διατήρησης είναι ανάλογες της κλίμακας της ανακάλυψης. Υπό την αιγίδα του Προγράμματος Κληρονομιά για το Μέλλον (Legacy for the Future Project) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες αποκατάστασης της Δομής των Λεόντων και της Δομής C του Γκιομπεκλί Τεπέ, ενώ η Δομή AD του Καραχάν Τεπέ και ένα κτίριο κατοικιών στο Σαϊμπούρτς βρίσκονται επί του παρόντος σε φάση αρχιτεκτονικής αποκατάστασης.
Η ανάπτυξη των υποδομών είναι εξίσου φιλόδοξη. Ένα νέο κέντρο επισκεπτών στο Γκιομπεκλί Τεπέ και ένα ερευνητικό κέντρο με ένα σπίτι ανασκαφών στο Καραχάν Τεπέ βρίσκονται σε φάση ολοκλήρωσης. Η ερευνητική εγκατάσταση θα είναι εξοπλισμένη ώστε να διαχειρίζεται όλες τις αρχαιομετρικές μελέτες που διεξάγονται στο πλαίσιο του προγράμματος Τας Τεπελέρ, συγκεντρώνοντας τις επιστημονικές αναλύσεις αυτών των ανακαλύψεων που αλλάζουν τη γνώση μας για τον κόσμο.
Καθώς το πρόγραμμα εισέρχεται στον έκτο χρόνο, κάθε αντικείμενο που έχει έρθει προσεκτικά στο φως, κάθε κατασκευή που έχει καταγραφεί με ακρίβεια συνεχίζει να φωτίζει τις εξελιγμένες κοινωνίες που άνθισαν σε αυτή την περιοχή χιλιάδες χρόνια πριν από τις πυραμίδες, το Στόουνχετζ ή πριν από τις απαρχές της ίδιας της γραπτής ιστορίας. Οι αρχαιολογικοί χώροι στο Τας Τεπελέρ αποτελούν μαρτυρία της ανθρώπινης ευφυΐας στα πρώτα της βήματα – και μας υπενθυμίζουν ότι η ιστορία του πολιτισμού είναι πολύ παλαιότερη, πολύ πιο περίπλοκη και πολύ πιο αξιοθαύμαστη από ό,τι μπορέσαμε να φανταστούμε.
Οι θησαυροί του Τας Τεπελέρ λάμπουν παγκοσμίως μέσω διεθνών εκθέσεων
Η Τουρκία προωθεί ενεργά την περιοχή Τας Τεπελέρ και τα αξιοθαύμαστα ευρήματά της σε ένα ευρύτερο παγκόσμιο κοινό, μέσω μιας σειράς εκθέσεων.
Η έκθεση «Γκιομπεκλί Τεπέ: Το αίνιγμα ενός ιερού τόπου» παρέμεινε ανοιχτή για έξι μήνες στο Κολοσσαίο της Ρώμης, από τον Οκτώβριο του 2024 έως τον Μάρτιο του 2025, προσελκύοντας έξι εκατομμύρια επισκέπτες, έναν αριθμό ρεκόρ.
Η Τουρκία θα εγκαινιάσει την έκθεση «Κτισμένη κοινότητα: Γκιομπεκλί Τεπέ, Τας Τεπελέρ και η ζωή πριν από 12.000 χρόνια» στην γκαλερί James-Simon στο Βερολίνο, από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούλιο του 2026.
Επίσης, βρίσκονται σε εξέλιξη συνομιλίες με αρμόδιους φορείς για τη διοργάνωση εκθέσεων με θέμα το Γκιομπεκλί Τεπέ/Τας Τεπελέρ στην ιστορική Guildhall Art Gallery στο Λονδίνο το 2026 και στο Εθνικό Μουσείο του Τόκιο στην Ιαπωνία το 2027.
Για να μάθετε περισσότερα για το Taş Tepeler: tastepeler.org/en
Πηγή: Γραφείο Πολιτισμού & Τουρισμού της Τουρκίας
Επιμέλεια: Γιώργος Κουλουβάρης
gkoul@naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου