Το ήθος του άρχοντα και ο νόμος

Από την έντυπη έκδοση

Του Δημήτρη Η. Χατζηδημητρίου
dhatz@naftemporiki.gr

Η σχέση πολίτη - πολιτικού ποτέ δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Έχει αποδειχτεί στο διάβα της Ιστορίας, από την εποχή που οι Αθηναίοι πολίτες εξοστράκιζαν τον «δίκαιο Αριστείδη» ή τον σωτήρα της πόλης-κράτους τους, τον Θεμιστοκλή, ενώ ακόμη κι αυτός ο Περικλής του λαμπρού και χρυσού 5ου αιώνα δεν γλίτωσε από τις αρές του Δήμου όταν η δυστυχία ενός μακρού πολέμου χτύπησε την πόρτα τους.

Σε εποχές κρίσης και οικονομικής δυσπραγίας η σχέση αυτή γίνεται δύσκολη και πολλές φορές, όταν μετατρέπεται σε «κρίση της Δημοκρατίας», αφόρητη.

Είναι η στιγμή που οι πολίτες, υπό την ισχυρή επίδραση πολλαπλών εξωτερικών ερεθισμάτων και μιας σκόπιμης εκστρατείας χειραγώγησης από πολιτικά ιδιοτελείς, μπορεί πολύ εύκολα να διαβούν την απόσταση απ’ το «όλοι είναι ίδιοι» στο «όλοι τους είναι διεφθαρμένοι». Τέτοιες στιγμές είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπερασπιστεί κανείς ακόμη και τα αυτονόητα, καθώς απέναντί του ορθώνεται ως «αστυνόμος του Ουρανού» ο «κυρίαρχος λαός», που αξιώνει από τους άρχοντες να συμμερίζονται τη μοίρα του και να υπομένουν όσα αυτός αντέχει.

Παρατηρώντας τις εκτροπές από την «κανονικότητα της δυστυχίας», ο πολίτης λίγο απέχει από το να μετατραπεί σε άτεγκτο Ροβιεσπέρο και κραυγάζοντας «η συνείδησή μου είναι καθαρή» να στήσει έναν χορό δαιμονισμένων στα ρείθρα μιας αιμάσσουσας γκιλοτίνας. Σε τέτοιες στιγμές, όμως, γενικού αναθέματος επί δικαίους και αδίκους, έχει μεγάλη σημασία, για την υγεία της Δημοκρατίας και την ομαλότητα, να μπορεί να αρθεί ο πολίτης πάνω από τη μικρότητα των τρεχόντων και να αναλογιστεί τις βαθύτερες συνέπειες από την κατίσχυση μιας θλιβερής περιπτωσιολογίας, όπως αυτή της αποπεμφθείσας υπουργού, και την αποδοχή της ως γενικού κανόνα στον δημόσιο βίο.

Η Δημοκρατία έχει ένα κόστος λειτουργίας, είναι μια αρχή την οποία δύσκολα μπορεί να απορρίψει ο πολίτης, εκτός κι αν έχει αποφασίσει να παραδώσει τον χειρισμό των δημοσίων υποθέσεων σε μια δράκα ισχυρών του χρήματος ή πολύ χειρότερα αργυρώνητων και εξωνημένων πολιτικών. Είναι προϋπόθεση, όμως, για να αποδεχτεί ο πολίτης αυτό το κόστος της Δημοκρατίας, οι νόμοι -για να θυμηθούμε τον θείο Πλάτωνα- να μην είναι νεκρές διατυπώσεις, αλλά η ίδια η αναπνοή της κοινωνίας.  Κι αυτή η «αναπνοή της κοινωνίας», ως δημόσιο αγαθό, δεν μπορεί να είναι αντικείμενο αγοραπωλησίας, ούτε ιδιοποίησης απ’ όσους έχουν τη δυνατότητα να νομοθετούν και να ερμηνεύουν τους νόμους προς ίδιον όφελος.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως αυτές των τελευταίων ημερών, πάντα θα αποκαλύπτεται επίκαιρος ο λόγος του Πατριάρχη Φωτίου: «Ο τρόπος ζωής των αρχόντων γίνεται νόμος για τους υπηκόους. Εάν, λοιπόν, το πλήθος σφάλλει σε κάτι, αποδίδει την αιτία του λάθους στον άρχοντα».  

naftemporiki.gr