Το έργο "…που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός" γράφτηκε και παρουσιάστηκε πρώτη φορά στα επίσημα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, τον Οκτώβριο του 2002. Ο Αλεξανδρινός συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου, που μελοποίησε τον μεγάλο Αλεξανδρινό ποιητή Κ.Π. Καβάφη, επιστρέφει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης στις 2/11 με "μια νέα πρόταση συναυλίας, που πρωτογενώς περιέχει ως ιδέα τους φωτισμούς, τη σκηνογραφία με τα σύμβολα της μουσικής σύνθεσης, αλλά και θεατρικά στοιχεία", όπως είπε ο ίδιος στο "α". Στη συναυλία συμμετέχουν οι καλλιτέχνες Γιώτα Νέγκα, Άρτεμις Μπόγρη, Μπάμπης Βελισσάριος, Βερόνικα Δαβάκη, Αιμιλιανός Σταματάκης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Ο σημαντικός συνθέτης μίλησε ακόμα στο "α" για το έργο του "…που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός", τις αναμνήσεις του από την Αλεξάνδρεια και την ποίηση του Καβάφη.
Ποιες είναι οι δικές σας, παιδικές αναμνήσεις από την Αλεξάνδρεια;
Ηρθα επτάμισι σχεδον οκτώ χρονών. Οι αναμνήσεις όπως καταλαβαίνετε είναι άπειρες. Θυμάμαι λεπτομερώς το σπίτι μας, με καταπληκτικό περιμετρικό κήπο και τρεις ορόφους. Το Σχολείο μας, το Saint-Marc, σχολείο Ιησουητών μοναχών με Αστεροσκοείο και καθολική εκκλησία που διέθετε εκκλησιαστικό όργανο. Τη θάλασα που πηγαιναμε όπου είχαμε και καμπίνα, την Ταχούνα. Την Ιμπραημία με την γέφυρα, την ελληνική συνοικία. Τον Ζωολογικό κήπο (Νούζγα), το Σπόρτιγκ κλάμπ όπου έμαθα κολύμπι. Ακόμη τις εκδρομές στο Μαριούτ, το Πόρτ Σάιντ, το Αλαμέιν. Τους φίλους μας, τους φίλους του πατέρα μου, Άραβες, Δυτικούς και φυσικά Έλληνες. Το σκυλί μας, την Λάικα. Τι να πω. Τα αδέρφια μου και τους γονείς μου και τις συχωρεμένες τις θείες μου και τη γιαγιά μου. Τι εξετάσεις ελληνικών που έδωσα στο Αβερώφειο με την φοβερή κα Πετρώνδα. Άπειρες εικόνες.
"H μελοποίηση, ως μια μουσική δραματοποίηση ή ως μιά μουσική κινηματογράφηση απαιτεί πολλή σοβαρότητα στον εσωτερικό φωτισμό του ποιήματος."
Πώς ήταν ο ερχομός σας στην Ελλάδα από την Αίγυπτο;
Τραυματικός όσον αφορά στον χωρισμό μας από την χώρα όπου έζησα τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Η αίσθηση του διωγμού, της παρανομίας. Η φυγή κακήν κακώς. Αλλά και από την άλλη μεριά το Όνειρο της πατρίδας, της Ελλάδας που ήταν ο μέγας στόχος όλων των Αιγυπτιωτών, ο επαναπατρισμός. Αλλά φυσικά όχι με αυτούς τους όρους που μας επεφύλαξαν οι εθνικιστές του Νάσερ. Η πρώτη εικόνα ήταν υπέροχη, αξέχαστη. Το καράβι μας, οδηγημένο από τον Κάσσιο ποιητή Δημητρη Αντωνίου που ήταν ο καπετάνιος (!) μας έφερε αυγή, στην γη την Κρητική. Και πήγαμε προσκύνημα στην αρχαία Κνωσό, για να αποτελέσει αυτή την πρώτη ελληνική γή που πάτησα. Στην Μεσογείων μείναμε όλοι μαζί φιλοξενούμνοι της συχωρεμένης της θείας Βαλεντίνης και του Θείου Λεωνίδα Κρασάρη, και θυμόμαστε και τα τρία αδέρφια αυτές τις μέρες σαν μέρες χαράς και ευτυχίας παρόλη την τρελή και διαρκή φτώχεια. Κατά τα λοιπά το Ελληνικό κράτος φρόντισε να δείξει την παράνοιά του. Ο πατέρας μου (παρ\ Εφέταις ήδη στην Αλεξάνδρεια) ξαναπήγε στην Νομική από την αρχή και μετά πρέμεινε εκτός εργασίας για κάποια χρόνια επειδή το επάγγελμα τότε ήταν "κλειστό". Η επίσης απολύτως ηρωική μητέρα μου έδινε μαθήματα Αγγλικών σε τρία διαφορετικά φροντιστήρια για τα προς το ζήν μιας πενταμελούς οικογένειας στο νοίκι -και με τρία αγόρια.
Ποια στοιχεία συνιστούν την ταυτότητα σας ως Αλεξανδρινό;
Δεν πρόκειται περί ταυτότητας. Η ταυτότητα είναι καθοριστική της προσωπικότητας. Η καταγωγή περιβάλλει τις διαφορετικές προσωπικότητες με κάποια κοινά στοιχεία, που τα έχουν και οι εγκληματίες και οι άγιοι, και οι πτωχοί και οι πλούσιοι κλπ. Θα πώ όσο πιο λακωνικά γίνεται ότι ο Αλεξανδρινός του σύγχρονου κόσμου δεν έχει αδίκως αυτόν το τίτλο, αφού όπως και αυτός της Ελληνιστικής περιόδου άκμασε ως Έλληνας σε αραβικό περιβάλλον ανάμεσα σε δεκάδες άλλους πολιτισμούς με τους οποίους αναμίχθηκε, έζησε, συγκρίθηκε και εν τέλει έφτιαξε ένα ιδιαίτερο και βαθειά ελληνικό κόσμο, κοσμοπολίτη, ευγενή και ανοιχτόμυαλο. Ο Ελληνιστικός Αλεξανδρινός και αυτός παρήγαγε και εξέπεμψε την δική του αισθητική και φιλοσοφία της οποίας ο Καβάφης είναι μέρος.
Γιατί επιλέξατε τον τίτλο "…που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός” για το έργο που θα παρουσιάσετε ξανά στη Στέγη;
Είναι από ποίημα του Καβάφη, όπου περιγράφεται η δεινή θέση στην οποία περιέρχεται ο νέος ποιητής Ραφαήλ που καλείται να γράψει Επιτύμβιο για τον νεκρό Αλεξανδρινό ποιητή, τον σπουδαίο τις μέρες εκείνες Αμμόνη. Ετσι κι εγώ, ως Ραφαήλ, δέχομαι τις συμβουλές και τις παροτρύνσεις για τον Αμμόνη τον δικόν μου, τον Καβάφη. Αλλά και γιατί είναι μια δικαιολογία για το θράσος της μελοποίησης.
Ποιες ήταν οι προκλήσεις στην μελοποίηση του έργου του Καβάφη;
Οι προκλήσεις είναι κάτι που δεν με αφορά εκ των προτέρων. Δεν τις αντιλαμβάνομαι καν. Το καθετί το επιχειρώ πριν ακόμα το αποφασίσω. Μετά περνάω στην διαδικασία της αυτοκριτικής. Άρα οι προκλήσεις….είναι πάντα εκτός κάδρου. Αλλιώς δηλαδή γίνονται τα πράγματα -με εμένα τουλάχιστον. Ο Καβάφης είχε βέβαια μια διαφορά: Ηταν οικογενειακός μύθος εκτός από παγκόσμιος. Και αυτό βάραινε στην αρχή πολύ. Και ήταν αντι…πρόκληση για καμμιά εικοσαετία.
Ποια ήταν η δική σας σχέση με τον Καβάφη;
Ο Καβάφης είναι για μένα το μέτρο της ποίησης. Είναι ο μέγας δάσκαλος και ο μέγας φίλος. Και δε με έχει ποτέ απογοητεύσει. Κομμάτια του μικρά ωστόσο αναγνώρισα σε πολλούς άλλους, συγγενείς και φίλους. Αναγνωρίσιμα ψήγματα Καβάφης (ως προσωπικότητες) βρήκα και στον Ελευθερίου και στον Κακογιάννη και τον Χατζιδάκι και τον πατέρα και την μητέρα μου, και στα αδέρφια μου. Βλέπω σαφείς ή ασαφείς αντανακλάσεις του στον Λάρκιν, τον Ωντεν, τον Καψάλη, τον Κοροπούλη και πολλούς πολλούς άλλους.
Πώς προσεγγίσατε αλήθεια την ποίησή του;
Δεν την προσέγγισα ποτέ -αφού γεννήθηκα σε αυτήν. Τον Καβάφη τον εισπνεύσαμε πριν τον καταλάβουμε κάν. Και κάτι μέσα μου διαμορφώθηκε από αυτή την διάθεση, την σκέψη. Όταν αργότερα διάβασα Παλατινή Ανθολογία, Ευριπίδη, Πετρώνιο, Δάντη και βρήκα ρίζες του, απλά ασιθάνθηκα καλύτερα αυτά που αορίστως ήδη "γνώριζα".
Πώς συνέβαλε η δική σας καταγωγή σε αυτή τη διαδικασία;
Στην αντίληψη του τρόπου που λέγονται κάποια πράγματα και στον μουσικό "φωτισμό": H μελοποίηση, ως μια μουσική δραματοποίηση ή ως μιά μουσική κινηματογράφηση απαιτεί πολλή σοβαρότητα στον εσωτερικό φωτισμό του ποιήματος. Οι λέξεις για όλους είναι είναι ίδιες, οι εικόνες όμως και τα νοήματά τους διαφέρουν αρχικά στον κάθε αναγνώστη. Ένα δωμάτιο, ένα σοκκάκι, ένα καφενείο, ο ίδιος ο ήλιος της Αλεξάνδρειας ή ο αέρας, διαφέρουν για τον μη Αλεξανδρινό αναγνώστη από πολύ έως πάρα πολύ από ότι εάν είχε ζήσει εκεί. Όμως ο στόχος ο δικός μου είναι και ο ποιητής να ισχύει ακριβώς από τη μια, και ο ακροατής να κατανοήσει τον πρωτογενή φωτισμό αυτό. Τα Ελληνιστικά αγάλματα, επί παραδείγματι, υπέροχα και μεγαλειώδη, διαφέρουν από αυτά του 5ου αιώνα. Πρέπει να μπορείς να διακρίνεις την τρομερή σχέση αλλά και τη διαφορά. Δεν είναι γραμμένος ο Καβάφης για τους συμπολίτες του, ούτε κάν για τους Έλληνες. Ως γνήσιος Αλεξανδρινός είναι Ελληνιστκά Παγκόσμιος και αιώνιος. Ετσι όπως ,ίσως , τελικά είναι κάθε τι πραγματικά Ελληνικό. Αρα παίζει ρόλο η καταγωγή μου κατά το ήμισυ εδώ και κατά το ήμισυ εκεί. Η μελοποίηση αυτή έχει και τον επαναπατρισμό μας μέσα της.
Τι ρόλο έχει παίξει η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση στη διαφύλαξη και την ανάδειξη του αρχείου του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή;
ο έργο μου αυτό γράφηκε πολλά χρόνια πρίν υπάρξει η αγορά του αρχείου από την Στέγη και πολλά χρόνια πρίν υπάρξει κάν η Στέγη. Υπήρχε μόνο η οικογένεια μου και οι Καβαφικοί φιλοι. Και ένοιωθα -και ήμουν- κάπως ορφανός, αποκομμένος από την Καβαφική παράδοση και το έργο του, που ήταν αρκετά διάσπαρτο και αρκετά "ιδιωτικό". Σημαντικοί άνθρωποι το διέσωσαν στα σπίτια τους ή στα προσωπικά ,σχεδόν, αρχεία τους. Η συγκέντρωσή του σε κάτι δημόσιο με έκανε να νοιώσω ότι συντελείται κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για το μέλλον του έργου του Καβάφη. Στα χέρια του Αντώνη Παπαδημητρίου και των συνεργατών του ο Καβάφης θα μπορεί να είναι πάντα ζωντανός, πάντα δημιουργικός, πάντα τωρινός. Ο Καβάφης είναι ήδη ωσεί ζών. Το ειδατε μέχρι τώρα και θα το βλέπετε διαρκώς. Τα αρχεία θέλουν τέσσερα τουλάχιστον πράγματα: προσωπική αφοσίωση των εμπλεκομένων, δημιουργικότητα με σέβας και πρωτοτυπία, βιωματική γνώση του αντικειμένου και αρκετό χρήμα -όχι για την διάσωση του μόνο αλλά πιο πολύ για την διατήρηση του εν ζωή με δράση και έργο. Ο Καβάφης δεν θέλει να "εκλαϊκεύεται" μαζικά αλλά να διαδίδεται ως Μύστης. Αυτό όλο μαζί το δύσκολο μπουκέτο το έχει αυτή τη στιγμή η Στέγη. Είμαι πολύ υπερήφανος για το έργο αυτό, όπως και για πολλά άλλα. Ο σοφός Αντώνης μας, ο αδερφός μου, είναι πεφωτισμένος. Μαζί του οι επιλεγμένοι επιτελικοί και συνεργάτες του, σωστή συναστρία.
Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στα επίσημα εγκαίνια της εμβληματικής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, τον Οκτώβριο του 2002. Τι θυμάστε αλήθεια από εκείνη την πρώτη παρουσίαση αλλά και από το ταξίδι του έργου σε διάφορες πόλεις του κόσμου;
Αν λέμε, μια φορά, ότι η Ελλάδα σώζεται συνήθως ως εκ θαύματος, για τον Αραβικό κόσμο όταν θέλει να οργανωθεί, σκφθείτε το θαύμα επί δέκα. Πήγαμε με μια Συμφωνική Ορχήστρα, την ΟΣΜ της ΕΡΤ, τον σπουδαίο και ιστορικά σημαντικό για την Ελληνική μουσική μαέστρο Ανδρέα Πυλαρινό, και τους τραγουδιστές μας: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Ειρήνη Καράγιαννη, τον Τάσο Αποστόλου και την Φωτεινή Δάρρα. Παραγωγός ήταν ο Μετζελόπουλος. Μαζί και ο ήχος που κουβαλήσαμε και ο ηχολήπτης μας Μανώλης Ολλανδέζος. Και είχαμε συμφωνήσει για δύο πρόβες επί τόπου, πρίν την παράσταση. Καλά…. εννοείται ότι μισή ώρα πρίν την παράσταση, με τον επίσημο κόσμο ήδη εντός αιθούσης- (η σύζυγος Μουμπάρακ οι υπουργοί κ.λπ.) δεν υπήρχε στην αίθουσα ούτε ηλεκτρικό ρεύμα για φώτα και ήχο. Μόνο φώτα κινδύνου! Οι υπεύθυνοι τεχνικοί πίναν καφέ χαρούμενοι και με καθησύχαζαν. "Πότε θα έρθει το ρεύμα;” To πηγαίο γέλιο και η παιδική αφέλεια εκφραζόταν με την απάντηση τους "Insh Allah”, Πρώτα ο Θεός. Ξάφνου μόνο του το ρεύμα ήρθε ενώ κάναμε τρέχα γύρευε πρόβα (κάνα μισάωρο) χωρίς φώτα και ήχο!. Στο σκοτάδι και τη σιωπή. Όμως, πώς; όλα γίναν τέλεια! Ακουστήκαμε υπέροχα και το έργο άρεσε και πολύ.
Παίχτηκε και στο Ηρώδειο κάποιες φορές, πλήρες πιά (13 τραγούδια) και διαφορετικό αλλά πάντα με θερμή υποδοχή. Ο Αλέξης Κωστάλας "υπεδύθη" στο ημίφως τον Καβάφη ιδανικά, καθώς οι τραγουδιστές ήσαν κάτι σαν ονειρά ή φαντασιώσεις του. Παίχτηκε και στην Unesco, και στην Νέα Υόρκη και στον ΟΗΕ, στην ΝΥ. Ναι, εκεί στην εμβληματική αίθουσα όπου μαζεύονται όλα τα έθνη (General Assembly Hall). Με τον σπουδαίο τενόρο Rollando Villazon να τραγουδάει οκτώ ταπό τα ραγούδια του Καβάφη. Όμως θα σταθώ και στην δισκογραφική έκδοση: Ελέχθη -και δεν είναι υπερβολή να πώ μετά παρρησίας -ότι μάλλον είναι ως έκδοση– ό,τι ωραιότερο έχει γίνει στην ελληνική δισκογραφία. Όποιος τον αγόρασε αυτό τον τριπλό δίσκο σίγουρα θα ξέρει περί τίνος ομιλώ. Πουλήθηκαν κάπου 2500 κουτιά. Μετά η αποθήκη κάηκε.
Τι έχετε ετοιμάσει για τη βραδιά της 2ης Νοεμβρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης;
Πρόκειται για μια νέα πρόταση συναυλίας, που πρωτογενώς περιέχει στην ιδέα της τους φωτισμούς , την σκηνογραφία με τα σύμβολά της μουσικής σύνθεσης, αλλά και θεατρικά στοιχεία. Που ερμηνεύουν οι ίδιοι οι τραγουδιστές. Δεν είναι συναυλία "πολυμέσων" όπου διαφορετικές τέχνες παρατάσσονται αλλά ένα έργο μιάς πνοής και πολλών ταυτόχρονων εκφορών. Άλλωστε όλα εμπεριέχονται στην αρχική μου ιδέα και βρήκαν σάρκα και ύλη από θαυμάσιους συνεργάτες.
Θα μας πείτε δυο λόγια και για τον κύκλο λαϊκών τραγουδιών "Ο Γκρεμιστής", που ηχογραφήσατε με τον Κώστα Μακεδόνα στην ερμηνεία;
Είναι ένας κύκλος νέων λαϊκώντραγουδιών όπως τα σκέφτομαι και τα ονειρεύομαι. Με λόγο ταυτόχρονα πολιτικό, κοινωνικό, υπαρξιακό και ερωτικό. Όπως πρέπει να είναι ένα ζωντανό λαϊκό τραγούδι, ειπωμένο από μια φωνή ιδανική γιά αυτή την σύνθετη διαδικασία.
Υπάρχουν άλλα σχέδια, δισκογραφικά ή συναυλιακά, για το άμεσο μέλλον;
Υπάρχει μια πολύ σημαντική συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 26 του Μάρτη. Και είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί δύο μέγιστοι θεσμοί της ελληνικής κλασικής μουσικής , το Μέγαρο και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, αφιερώνουν στο δικό μου συμφωνικό έργο μια Συναυλία. Μετά την κυκλοφορία του Κοντσέρτου μου για Πιάνο αρ1 από την γερμανική εταιρεία MDG και τρείς υποψηφιότητες του δίσκου στα σπολύ σημαντικά OPUS KLASSIK αρχίζει για το συμφωνικό μου έργο κάποιο ενδιαφέρον. Λεπτοέρειες όμως…προσεχώς.
Δείτε όλες τις συναυλίες της εβδομάδας στον οδηγό μουσικής του "α".
athinorama.gr
Ποιες είναι οι δικές σας, παιδικές αναμνήσεις από την Αλεξάνδρεια;
Ηρθα επτάμισι σχεδον οκτώ χρονών. Οι αναμνήσεις όπως καταλαβαίνετε είναι άπειρες. Θυμάμαι λεπτομερώς το σπίτι μας, με καταπληκτικό περιμετρικό κήπο και τρεις ορόφους. Το Σχολείο μας, το Saint-Marc, σχολείο Ιησουητών μοναχών με Αστεροσκοείο και καθολική εκκλησία που διέθετε εκκλησιαστικό όργανο. Τη θάλασα που πηγαιναμε όπου είχαμε και καμπίνα, την Ταχούνα. Την Ιμπραημία με την γέφυρα, την ελληνική συνοικία. Τον Ζωολογικό κήπο (Νούζγα), το Σπόρτιγκ κλάμπ όπου έμαθα κολύμπι. Ακόμη τις εκδρομές στο Μαριούτ, το Πόρτ Σάιντ, το Αλαμέιν. Τους φίλους μας, τους φίλους του πατέρα μου, Άραβες, Δυτικούς και φυσικά Έλληνες. Το σκυλί μας, την Λάικα. Τι να πω. Τα αδέρφια μου και τους γονείς μου και τις συχωρεμένες τις θείες μου και τη γιαγιά μου. Τι εξετάσεις ελληνικών που έδωσα στο Αβερώφειο με την φοβερή κα Πετρώνδα. Άπειρες εικόνες.
"H μελοποίηση, ως μια μουσική δραματοποίηση ή ως μιά μουσική κινηματογράφηση απαιτεί πολλή σοβαρότητα στον εσωτερικό φωτισμό του ποιήματος."
Πώς ήταν ο ερχομός σας στην Ελλάδα από την Αίγυπτο;
Τραυματικός όσον αφορά στον χωρισμό μας από την χώρα όπου έζησα τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Η αίσθηση του διωγμού, της παρανομίας. Η φυγή κακήν κακώς. Αλλά και από την άλλη μεριά το Όνειρο της πατρίδας, της Ελλάδας που ήταν ο μέγας στόχος όλων των Αιγυπτιωτών, ο επαναπατρισμός. Αλλά φυσικά όχι με αυτούς τους όρους που μας επεφύλαξαν οι εθνικιστές του Νάσερ. Η πρώτη εικόνα ήταν υπέροχη, αξέχαστη. Το καράβι μας, οδηγημένο από τον Κάσσιο ποιητή Δημητρη Αντωνίου που ήταν ο καπετάνιος (!) μας έφερε αυγή, στην γη την Κρητική. Και πήγαμε προσκύνημα στην αρχαία Κνωσό, για να αποτελέσει αυτή την πρώτη ελληνική γή που πάτησα. Στην Μεσογείων μείναμε όλοι μαζί φιλοξενούμνοι της συχωρεμένης της θείας Βαλεντίνης και του Θείου Λεωνίδα Κρασάρη, και θυμόμαστε και τα τρία αδέρφια αυτές τις μέρες σαν μέρες χαράς και ευτυχίας παρόλη την τρελή και διαρκή φτώχεια. Κατά τα λοιπά το Ελληνικό κράτος φρόντισε να δείξει την παράνοιά του. Ο πατέρας μου (παρ\ Εφέταις ήδη στην Αλεξάνδρεια) ξαναπήγε στην Νομική από την αρχή και μετά πρέμεινε εκτός εργασίας για κάποια χρόνια επειδή το επάγγελμα τότε ήταν "κλειστό". Η επίσης απολύτως ηρωική μητέρα μου έδινε μαθήματα Αγγλικών σε τρία διαφορετικά φροντιστήρια για τα προς το ζήν μιας πενταμελούς οικογένειας στο νοίκι -και με τρία αγόρια.
Ποια στοιχεία συνιστούν την ταυτότητα σας ως Αλεξανδρινό;
Δεν πρόκειται περί ταυτότητας. Η ταυτότητα είναι καθοριστική της προσωπικότητας. Η καταγωγή περιβάλλει τις διαφορετικές προσωπικότητες με κάποια κοινά στοιχεία, που τα έχουν και οι εγκληματίες και οι άγιοι, και οι πτωχοί και οι πλούσιοι κλπ. Θα πώ όσο πιο λακωνικά γίνεται ότι ο Αλεξανδρινός του σύγχρονου κόσμου δεν έχει αδίκως αυτόν το τίτλο, αφού όπως και αυτός της Ελληνιστικής περιόδου άκμασε ως Έλληνας σε αραβικό περιβάλλον ανάμεσα σε δεκάδες άλλους πολιτισμούς με τους οποίους αναμίχθηκε, έζησε, συγκρίθηκε και εν τέλει έφτιαξε ένα ιδιαίτερο και βαθειά ελληνικό κόσμο, κοσμοπολίτη, ευγενή και ανοιχτόμυαλο. Ο Ελληνιστικός Αλεξανδρινός και αυτός παρήγαγε και εξέπεμψε την δική του αισθητική και φιλοσοφία της οποίας ο Καβάφης είναι μέρος.
Γιατί επιλέξατε τον τίτλο "…που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός” για το έργο που θα παρουσιάσετε ξανά στη Στέγη;
Είναι από ποίημα του Καβάφη, όπου περιγράφεται η δεινή θέση στην οποία περιέρχεται ο νέος ποιητής Ραφαήλ που καλείται να γράψει Επιτύμβιο για τον νεκρό Αλεξανδρινό ποιητή, τον σπουδαίο τις μέρες εκείνες Αμμόνη. Ετσι κι εγώ, ως Ραφαήλ, δέχομαι τις συμβουλές και τις παροτρύνσεις για τον Αμμόνη τον δικόν μου, τον Καβάφη. Αλλά και γιατί είναι μια δικαιολογία για το θράσος της μελοποίησης.
Ποιες ήταν οι προκλήσεις στην μελοποίηση του έργου του Καβάφη;
Οι προκλήσεις είναι κάτι που δεν με αφορά εκ των προτέρων. Δεν τις αντιλαμβάνομαι καν. Το καθετί το επιχειρώ πριν ακόμα το αποφασίσω. Μετά περνάω στην διαδικασία της αυτοκριτικής. Άρα οι προκλήσεις….είναι πάντα εκτός κάδρου. Αλλιώς δηλαδή γίνονται τα πράγματα -με εμένα τουλάχιστον. Ο Καβάφης είχε βέβαια μια διαφορά: Ηταν οικογενειακός μύθος εκτός από παγκόσμιος. Και αυτό βάραινε στην αρχή πολύ. Και ήταν αντι…πρόκληση για καμμιά εικοσαετία.
Ποια ήταν η δική σας σχέση με τον Καβάφη;
Ο Καβάφης είναι για μένα το μέτρο της ποίησης. Είναι ο μέγας δάσκαλος και ο μέγας φίλος. Και δε με έχει ποτέ απογοητεύσει. Κομμάτια του μικρά ωστόσο αναγνώρισα σε πολλούς άλλους, συγγενείς και φίλους. Αναγνωρίσιμα ψήγματα Καβάφης (ως προσωπικότητες) βρήκα και στον Ελευθερίου και στον Κακογιάννη και τον Χατζιδάκι και τον πατέρα και την μητέρα μου, και στα αδέρφια μου. Βλέπω σαφείς ή ασαφείς αντανακλάσεις του στον Λάρκιν, τον Ωντεν, τον Καψάλη, τον Κοροπούλη και πολλούς πολλούς άλλους.
Πώς προσεγγίσατε αλήθεια την ποίησή του;
Δεν την προσέγγισα ποτέ -αφού γεννήθηκα σε αυτήν. Τον Καβάφη τον εισπνεύσαμε πριν τον καταλάβουμε κάν. Και κάτι μέσα μου διαμορφώθηκε από αυτή την διάθεση, την σκέψη. Όταν αργότερα διάβασα Παλατινή Ανθολογία, Ευριπίδη, Πετρώνιο, Δάντη και βρήκα ρίζες του, απλά ασιθάνθηκα καλύτερα αυτά που αορίστως ήδη "γνώριζα".
Πώς συνέβαλε η δική σας καταγωγή σε αυτή τη διαδικασία;
Στην αντίληψη του τρόπου που λέγονται κάποια πράγματα και στον μουσικό "φωτισμό": H μελοποίηση, ως μια μουσική δραματοποίηση ή ως μιά μουσική κινηματογράφηση απαιτεί πολλή σοβαρότητα στον εσωτερικό φωτισμό του ποιήματος. Οι λέξεις για όλους είναι είναι ίδιες, οι εικόνες όμως και τα νοήματά τους διαφέρουν αρχικά στον κάθε αναγνώστη. Ένα δωμάτιο, ένα σοκκάκι, ένα καφενείο, ο ίδιος ο ήλιος της Αλεξάνδρειας ή ο αέρας, διαφέρουν για τον μη Αλεξανδρινό αναγνώστη από πολύ έως πάρα πολύ από ότι εάν είχε ζήσει εκεί. Όμως ο στόχος ο δικός μου είναι και ο ποιητής να ισχύει ακριβώς από τη μια, και ο ακροατής να κατανοήσει τον πρωτογενή φωτισμό αυτό. Τα Ελληνιστικά αγάλματα, επί παραδείγματι, υπέροχα και μεγαλειώδη, διαφέρουν από αυτά του 5ου αιώνα. Πρέπει να μπορείς να διακρίνεις την τρομερή σχέση αλλά και τη διαφορά. Δεν είναι γραμμένος ο Καβάφης για τους συμπολίτες του, ούτε κάν για τους Έλληνες. Ως γνήσιος Αλεξανδρινός είναι Ελληνιστκά Παγκόσμιος και αιώνιος. Ετσι όπως ,ίσως , τελικά είναι κάθε τι πραγματικά Ελληνικό. Αρα παίζει ρόλο η καταγωγή μου κατά το ήμισυ εδώ και κατά το ήμισυ εκεί. Η μελοποίηση αυτή έχει και τον επαναπατρισμό μας μέσα της.
Τι ρόλο έχει παίξει η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση στη διαφύλαξη και την ανάδειξη του αρχείου του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή;
ο έργο μου αυτό γράφηκε πολλά χρόνια πρίν υπάρξει η αγορά του αρχείου από την Στέγη και πολλά χρόνια πρίν υπάρξει κάν η Στέγη. Υπήρχε μόνο η οικογένεια μου και οι Καβαφικοί φιλοι. Και ένοιωθα -και ήμουν- κάπως ορφανός, αποκομμένος από την Καβαφική παράδοση και το έργο του, που ήταν αρκετά διάσπαρτο και αρκετά "ιδιωτικό". Σημαντικοί άνθρωποι το διέσωσαν στα σπίτια τους ή στα προσωπικά ,σχεδόν, αρχεία τους. Η συγκέντρωσή του σε κάτι δημόσιο με έκανε να νοιώσω ότι συντελείται κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για το μέλλον του έργου του Καβάφη. Στα χέρια του Αντώνη Παπαδημητρίου και των συνεργατών του ο Καβάφης θα μπορεί να είναι πάντα ζωντανός, πάντα δημιουργικός, πάντα τωρινός. Ο Καβάφης είναι ήδη ωσεί ζών. Το ειδατε μέχρι τώρα και θα το βλέπετε διαρκώς. Τα αρχεία θέλουν τέσσερα τουλάχιστον πράγματα: προσωπική αφοσίωση των εμπλεκομένων, δημιουργικότητα με σέβας και πρωτοτυπία, βιωματική γνώση του αντικειμένου και αρκετό χρήμα -όχι για την διάσωση του μόνο αλλά πιο πολύ για την διατήρηση του εν ζωή με δράση και έργο. Ο Καβάφης δεν θέλει να "εκλαϊκεύεται" μαζικά αλλά να διαδίδεται ως Μύστης. Αυτό όλο μαζί το δύσκολο μπουκέτο το έχει αυτή τη στιγμή η Στέγη. Είμαι πολύ υπερήφανος για το έργο αυτό, όπως και για πολλά άλλα. Ο σοφός Αντώνης μας, ο αδερφός μου, είναι πεφωτισμένος. Μαζί του οι επιλεγμένοι επιτελικοί και συνεργάτες του, σωστή συναστρία.
Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στα επίσημα εγκαίνια της εμβληματικής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, τον Οκτώβριο του 2002. Τι θυμάστε αλήθεια από εκείνη την πρώτη παρουσίαση αλλά και από το ταξίδι του έργου σε διάφορες πόλεις του κόσμου;
Αν λέμε, μια φορά, ότι η Ελλάδα σώζεται συνήθως ως εκ θαύματος, για τον Αραβικό κόσμο όταν θέλει να οργανωθεί, σκφθείτε το θαύμα επί δέκα. Πήγαμε με μια Συμφωνική Ορχήστρα, την ΟΣΜ της ΕΡΤ, τον σπουδαίο και ιστορικά σημαντικό για την Ελληνική μουσική μαέστρο Ανδρέα Πυλαρινό, και τους τραγουδιστές μας: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Ειρήνη Καράγιαννη, τον Τάσο Αποστόλου και την Φωτεινή Δάρρα. Παραγωγός ήταν ο Μετζελόπουλος. Μαζί και ο ήχος που κουβαλήσαμε και ο ηχολήπτης μας Μανώλης Ολλανδέζος. Και είχαμε συμφωνήσει για δύο πρόβες επί τόπου, πρίν την παράσταση. Καλά…. εννοείται ότι μισή ώρα πρίν την παράσταση, με τον επίσημο κόσμο ήδη εντός αιθούσης- (η σύζυγος Μουμπάρακ οι υπουργοί κ.λπ.) δεν υπήρχε στην αίθουσα ούτε ηλεκτρικό ρεύμα για φώτα και ήχο. Μόνο φώτα κινδύνου! Οι υπεύθυνοι τεχνικοί πίναν καφέ χαρούμενοι και με καθησύχαζαν. "Πότε θα έρθει το ρεύμα;” To πηγαίο γέλιο και η παιδική αφέλεια εκφραζόταν με την απάντηση τους "Insh Allah”, Πρώτα ο Θεός. Ξάφνου μόνο του το ρεύμα ήρθε ενώ κάναμε τρέχα γύρευε πρόβα (κάνα μισάωρο) χωρίς φώτα και ήχο!. Στο σκοτάδι και τη σιωπή. Όμως, πώς; όλα γίναν τέλεια! Ακουστήκαμε υπέροχα και το έργο άρεσε και πολύ.
Παίχτηκε και στο Ηρώδειο κάποιες φορές, πλήρες πιά (13 τραγούδια) και διαφορετικό αλλά πάντα με θερμή υποδοχή. Ο Αλέξης Κωστάλας "υπεδύθη" στο ημίφως τον Καβάφη ιδανικά, καθώς οι τραγουδιστές ήσαν κάτι σαν ονειρά ή φαντασιώσεις του. Παίχτηκε και στην Unesco, και στην Νέα Υόρκη και στον ΟΗΕ, στην ΝΥ. Ναι, εκεί στην εμβληματική αίθουσα όπου μαζεύονται όλα τα έθνη (General Assembly Hall). Με τον σπουδαίο τενόρο Rollando Villazon να τραγουδάει οκτώ ταπό τα ραγούδια του Καβάφη. Όμως θα σταθώ και στην δισκογραφική έκδοση: Ελέχθη -και δεν είναι υπερβολή να πώ μετά παρρησίας -ότι μάλλον είναι ως έκδοση– ό,τι ωραιότερο έχει γίνει στην ελληνική δισκογραφία. Όποιος τον αγόρασε αυτό τον τριπλό δίσκο σίγουρα θα ξέρει περί τίνος ομιλώ. Πουλήθηκαν κάπου 2500 κουτιά. Μετά η αποθήκη κάηκε.
Τι έχετε ετοιμάσει για τη βραδιά της 2ης Νοεμβρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης;
Πρόκειται για μια νέα πρόταση συναυλίας, που πρωτογενώς περιέχει στην ιδέα της τους φωτισμούς , την σκηνογραφία με τα σύμβολά της μουσικής σύνθεσης, αλλά και θεατρικά στοιχεία. Που ερμηνεύουν οι ίδιοι οι τραγουδιστές. Δεν είναι συναυλία "πολυμέσων" όπου διαφορετικές τέχνες παρατάσσονται αλλά ένα έργο μιάς πνοής και πολλών ταυτόχρονων εκφορών. Άλλωστε όλα εμπεριέχονται στην αρχική μου ιδέα και βρήκαν σάρκα και ύλη από θαυμάσιους συνεργάτες.
Θα μας πείτε δυο λόγια και για τον κύκλο λαϊκών τραγουδιών "Ο Γκρεμιστής", που ηχογραφήσατε με τον Κώστα Μακεδόνα στην ερμηνεία;
Είναι ένας κύκλος νέων λαϊκώντραγουδιών όπως τα σκέφτομαι και τα ονειρεύομαι. Με λόγο ταυτόχρονα πολιτικό, κοινωνικό, υπαρξιακό και ερωτικό. Όπως πρέπει να είναι ένα ζωντανό λαϊκό τραγούδι, ειπωμένο από μια φωνή ιδανική γιά αυτή την σύνθετη διαδικασία.
Υπάρχουν άλλα σχέδια, δισκογραφικά ή συναυλιακά, για το άμεσο μέλλον;
Υπάρχει μια πολύ σημαντική συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 26 του Μάρτη. Και είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί δύο μέγιστοι θεσμοί της ελληνικής κλασικής μουσικής , το Μέγαρο και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, αφιερώνουν στο δικό μου συμφωνικό έργο μια Συναυλία. Μετά την κυκλοφορία του Κοντσέρτου μου για Πιάνο αρ1 από την γερμανική εταιρεία MDG και τρείς υποψηφιότητες του δίσκου στα σπολύ σημαντικά OPUS KLASSIK αρχίζει για το συμφωνικό μου έργο κάποιο ενδιαφέρον. Λεπτοέρειες όμως…προσεχώς.
Δείτε όλες τις συναυλίες της εβδομάδας στον οδηγό μουσικής του "α".
athinorama.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου