Θανάσης Σαράντος: «…η κοινωνική μας συνοχή δοκιμάζεται καθημερινά…»

Γιώργος Σ. Κουλουβάρης • gkoul@naftemporiki.gr

Μετά από δύο επιτυχημένες χρονιές σε Ελλάδα και εξωτερικό, η βραβευμένη παράσταση «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Θανάση Σαράντου συνεχίζει τη διαδρομή της σε νέο χώρο, το Θέατρο Ροές, για περιορισμένα ανεβάσματα [Ιάκχου 16, Κεραμεικός].

Ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του Λαΐου ο οποίος, σύμφωνα με τον χρησμό, είναι υπεύθυνος για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη του. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο φονέας του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.



Ο «Οιδίπους Τύραννος» δείχνει εύστοχα την ικανότητα του ανθρώπου να διαχειρίζεται, στην πορεία των αιώνων, όλα τα δεινά που αποδόθηκαν σε πλανητική ανισορροπία ή θεϊκή τιμωρία, αλλά στην πραγματικότητα προκλήθηκαν λόγω της ανθρώπινης πλεονεξίας και ματαιοδοξίας.



Ο Θανάσης Σαράντος μαζί με τη σκηνοθεσία κρατά και τον ρόλο του Οιδίποδα· μιλήσαμε μαζί του.

Η παράσταση «Οιδίπους Τύραννος» διανύει πια τον τρίτο χρόνο της πορείας της. Έχει ήδη αποσπάσει το Βραβείο Σκηνοθεσίας «Κάρολος Κουν» 2024 και το βραβείο Α΄ γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ της Μογγολίας για τη κα Λεμονή. Τι σημαίνει για εσάς αυτή η αναγνώριση;

«Η αναγνώριση —όταν έρχεται— δεν είναι ποτέ αυτοσκοπός. Τη λαμβάνω, μάλλον, σαν μια επιβεβαίωση ότι ένα θεατρικό έργο και ειδικά ένα έργο αρχαίου δράματος, όταν το διαχειριστείς με σεβασμό, ευθύνη και επίμονη ψυχική αλλά και σωματική εργασία, μπορεί ακόμη να μιλά απευθείας στην καρδιά ενός θεατή του 2025.

Ζούμε σε μια εποχή, όπου ο δημόσιος λόγος έχει φθαρεί, όπου η πολιτική έχει χάσει τη στοιχειώδη της αξιοπιστία και η κοινωνική μας συνοχή δοκιμάζεται καθημερινά από σκάνδαλα, διαφθορά, πολεμικές αγριότητες αλλά και γενοκτονίες που μεταδίδονται σε ζωντανή μετάδοση, ενώ οι πολλοί επιβιώνουν περισσότερο ως εξουθενωμένοι καταναλωτές πάρα ως άνθρωποι.

Μέσα σε αυτή την ασφυκτική συνθήκη, μια μικρή ανεξάρτητη ομάδα χωρίς ουσιαστική στήριξη από το ΥΠΠΟ, μηδαμινή -εδώ και δεκαπέντε χρόνια- παρουσίας στο Φεστιβάλ Αθηνών και με συστηματικές αρνήσεις συνεργασίας από κρατικά θέατρα και πολιτιστικούς θεσμούς καταφέρνει να ταξιδέψει με δικά της μέσα μια πολυμελή παράσταση όπως ο “Οιδίπους Τύραννος” σε επτά χώρες, μεταξύ των οποίων και τη μακρινή Μογγολία, όπου για πρώτη φορά παίζεται αρχαίο δράμα στην ελληνική γλώσσα. Αυτή η διαδρομή μου επιβεβαιώνει ότι το θέατρο οφείλει να παραμένει ένας ζωντανός οργανισμός που επιζητά πραγματικό διάλογο, αλήθεια και, ίσως, και κάθαρση».



Είστε και ο σκηνοθέτης της παράστασης και κρατάτε και τον ρόλο του Οιδίποδα. Σας δυσκολεύει αυτή η διττή ιδιότητα; Αν σας έλεγαν να επιλέξετε ανάμεσα στα δύο, τι θα κρατούσατε;
«Δεν το είδα ποτέ ως “δίπολο”. Στη δική μου διαδικασία, ο σκηνοθέτης και ο ηθοποιός είναι δύο συγκοινωνούντα δοχεία: ο ένας κρατά το όραμα, ο άλλος το ενσαρκώνει.

Η δυσκολία δεν βρίσκεται στην ταυτόχρονη ιδιότητα —βρίσκεται στην απαίτηση για απόλυτη ειλικρίνεια. Άλλωστε, ο σκηνοθέτης μέσα μου δεν επιτρέπει στον ηθοποιό καμία ευκολία.

Αν, όμως, χρειαζόταν να επιλέξω, ίσως θα κρατούσα τελικά την υποκριτική· γιατί εκεί, πάνω στη σκηνή, η ευθύνη για την απόδοση του νοήματος γίνεται σώμα. Κι εκεί συναντώ πρώτος, ως θεατής του εαυτού μου, την αλήθεια του έργου».

Ο Χορός στην παράσταση συμβολίζει τον σύγχρονο λαό που «απαιτεί διαφάνεια και δικαιοσύνη». Πώς δουλέψατε αυτή τη μεταφορά με τους ηθοποιούς σας;
«Ο Χορός δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο, ούτε μια φολκλορική αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας. Είναι η φωνή της κοινωνίας, ο παλμός της πόλης. Στη δική μας παράσταση δουλέψαμε τον Χορό ως κοινότητα ανθρώπων που διεκδικούν το δικαίωμά τους να ακουστούν. Σε μια Ελλάδα του 2025, όπου κάθε μέρα αποκαλύπτεται και ένα νέο σκάνδαλο και οι θεσμοί μοιάζουν να θρυμματίζονται, ο Χορός όφειλε να κουβαλά αυτήν την οριακή αγωνία, το “ως εδώ” που ακούγεται στους δρόμους, στις συζητήσεις και συχνά- πιο ηχηρά- στη σιωπή του κόσμου. Η σωματικότητα του Χορού είναι συλλογική· μια αναπνοή που γίνεται κραυγή, κι ύστερα ξανά ψίθυρος. Όπως, ακριβώς, συμβαίνει και στη δική μας κοινωνία».



Έχετε περάσει από πολλά είδη θεάτρου — κλασικό, σύγχρονο, πειραματικό. Πώς συνοψίζετε σήμερα τη δική σας «θεατρική γλώσσα»;
«Η θεατρική μου γλώσσα για τη συγκεκριμένη παράσταση γεννήθηκε μέσα από την απόφαση να μην “πειράξω” τον Σοφοκλή. Όχι από φόβο ή κάποια μουσειακή εμμονή· αλλά επειδή ο Σοφοκλής εξακολουθεί να διαβάζεται, καλύτερα από όλους εκείνους που δοκιμάζουν επιφανειακές μεταγραφές πάνω στο έργο του. Η ολότητα του κειμένου του “Οιδίποδα” δεν είναι αριστοτεχνική επειδή το είπε ο Αριστοτέλης· είναι αριστοτεχνική γιατί παραμένει ολοζώντανη μπροστά σε έναν θεατή του 2025 και όχι γιατί πρέπει σώνει και καλά να αυτοτυφλωθεί ο κεντρικός ήρωας με τα τακούνια της μητέρας του ή με άλλες εύπεπτες επικαιροποιήσεις. Το ίδιο το σήμερα κουβαλά τη βία, την τύφλωση, τον πολιτικό αυταρχισμό που περιγράφει ο Σοφοκλής.

Ο “Οιδίπους” μας δεν είναι μόνο ένα έργο εγκληματολογικής πλοκής, αν και έχει όλα τα στοιχεία του τρόμου: ο θεατής ξέρει, εξαρχής, ποιος είναι ο φονιάς. Κι όμως, η διαδρομή αποκτά βάθος ακριβώς επειδή ο Σοφοκλής ανασκάπτει τις ρίζες της ανθρώπινης ψυχολογίας, της σχέσης μητέρας–γιου, της εξουσίας που διαφθείρει όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, του λαού που προσδοκά σωτήρες-ηγέτες αλλά που, τελικά, οδηγούν κοινωνίες σε παρακμή, όπως διαπιστώνουμε τόσο καθαρά και στη σημερινή πολιτική σκηνή.

Μέσα σε αυτό το τοπίο, η θεατρική γλώσσα, σήμερα, οφείλει να εμπεριέχει τις έννοιες της ευθύνης και του διαλόγου: απέναντι στο κείμενο, απέναντι στον ηθοποιό-συμπαίκτη, απέναντι στον θεατή ως πολιτικό υποκείμενο και όχι ως παθητικό καταναλωτή μιας “sold out” παράστασης-θεάματος.

O δυτικός κόσμος διολισθαίνει επικίνδυνα προς τον ολοκληρωτισμό, όσο και αν κρύβεται πίσω από λέξεις όπως “δημοκρατία” και “δικαιοσύνη”. Μπροστά στα μάτια μας συντελούνται εγκλήματα —όχι μόνο οικονομικά αλλά και πραγματικά, απροκάλυπτα ανθρώπινα εγκλήματα. Το θέατρο, λοιπόν, οφείλει να αφυπνίζει το ναρκωμένο ανοσοποιητικό σύστημα μιας αρρωστημένης κοινωνίας. Και εύχομαι κάποτε το κοινό να ωριμάσει αρκετά ώστε ν’ αναγνωρίζει άμεσα και εκείνους τους δήμιους – εμπόρους του που χρησιμοποιούν το αρχαίο δράμα ως άλλοθι για αποκλειστικά εμπορικές ή επιφανειακά “μεταμοντέρνες” επιλογές».



Η παράσταση έκανε μεγάλη περιοδεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Υπάρχει επόμενο βήμα που ήδη σχεδιάζετε;
«Το επόμενο βήμα είναι η “Αντιγόνη” του Σοφοκλή που έχει ήδη προσκληθεί σε κάποια διεθνή Φεστιβάλ που έχουμε ήδη ταξιδέψει —αφού πρόκειται για μια αναπόφευκτη συνέχεια της τριετούς μας εργασίας πάνω στο αρχαίο δράμα. Και αυτή τη φορά στο Θέατρο Ροές, σε κλειστό χώρο, όπου ο σκηνικός χώρος λειτουργεί ως καταφύγιο ψυχών μετά από μια ολοκληρωτική καταστροφή ενός εμφύλιου πολέμου.

Στην παράσταση αυτή, οι ήρωες της “Αντιγόνης” παλεύουν να επιβιώσουν μέσα στα ερείπια ενός κόσμου που δεν έχει πια πραγματική δημοκρατία, ούτε θεσμικές σταθερότητες. Κι όμως, μέσα σε αυτή την απογυμνωμένη συνθήκη, το έργο παραμένει ατόφιο: μιλά για τον ατομικό εγωισμό αλλά και για τη συλλογική ευθύνη που οδήγησε στην κατάρρευση αλλά και για την ανάγκη του διαλόγου ως τελευταίου καταφυγίου ανθρώπινης υπόστασης.

Γιατί η “Αντιγόνη” ήταν πάντα —και παραμένει— μια ιστορία που μας μαθαίνει ότι πρέπει να μιλάμε, να συνυπάρχουμε και, κυρίως, ν’ ακούμε».



Τι θα θέλατε να πάρει ο θεατής μαζί του φεύγοντας από την παράσταση;
«Θα ήθελα να φύγει με ένα ερώτημα που να τον αφορά προσωπικά: “Ποια είναι, τελικά, η δική μου ευθύνη και ο ρόλος μου μέσα στην κοινωνία;”»



Ταυτότητα παράστασης
«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή (3ος χρόνος)

Στον ρόλο του Οιδίποδα ο Θανάσης Σαράντος

Την Ιοκάστη και τον Τειρεσία ερμηνεύει η Αγγελική Λεμονή

Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία- Δραματουργική επεξεργασία – φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Μουσική – Ηχητικός σχεδιασμός: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Σκηνικό– Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Επιμέλεια Κίνησης: Πλωτίνος Ηλιάδης
Video Art παράστασης: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης
Βοηθοί φωτιστή: Ερμόλαος Σκεπετάρης, Κωνσταντίνα Ποντίκη
Μακιγιάζ: Ειρήνη Γάτου
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will
Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ

Ερμηνεύουν οι: Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Αγγελική Λεμονή (Ιοκάστη- Τειρεσίας), Κωνσταντίνος Λάγκος (Κρέων), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος-Χορός), Γιάννης Χαρτοδιπλωμένος (Χορός), Βαγγέλης Μάγειρος (Χορός-Θεράπων), Κωνσταντίνος Τσιάκος (Άγγελος – Χορός), Παναγιώτης Παπαδούλης (Χορός)

Προπώληση: https://t.ly/473Nq

naftemporiki.gr