Το λιβάνι μυρίζει τελετουργία και Χριστούγεννα. Και η ζήτησή του αυξάνεται παγκοσμίως. Στην άλλη άκρη της αλυσίδας, όμως, οι άγριες Boswellia –τα δέντρα που δίνουν τη ρητίνη– πιέζονται μέχρι εξάντλησης.
Η υπερεκμετάλλευση, η κλιματική αλλαγή και οι στρεβλώσεις της αγοράς απειλούν ένα από τα αρχαιότερα εμπορεύματα του κόσμου.
Από ιερό δώρο σε πρώτη ύλη της ευεξίας
Το λιβάνι είναι άρρηκτα δεμένο με τη βιβλική παράδοση, ως ένα από τα δώρα των Μάγων στον μικρό Ιησού, αλλά και με την ινδική και κινεζική ιατρική εδώ και χιλιετίες.
Σήμερα αποτελεί βασικό συστατικό της παγκόσμιας βιομηχανίας ευεξίας, που αποτιμάται σε τρισεκατομμύρια δολάρια, χάρη στο άρωμα με τις ξυλώδεις και πικάντικες νότες του. Η αναβίωση των τελετουργιών, του διαλογισμού και των «φυσικών» θεραπειών εκτινάσσει τη ζήτηση.
Στην καρδιά της παραγωγής
Η κύρια ζώνη παραγωγής βρίσκεται στο Κέρας της Αφρικής – σε περιοχές της Somaliland, της Σομαλία, της Αιθιοπία και του Σουδάν. Εκεί, οικογένειες συλλεκτών ζουν επί μήνες κοντά στα άλση τους, χαράσσοντας προσεκτικά τον φλοιό για να «δακρύσει» η ρητίνη. Η παραδοσιακή μέθοδος απαιτεί φειδώ: λίγες τομές, μεγάλα διαστήματα ανάπαυσης για το δέντρο.
Η πραγματικότητα έχει αλλάξει. Η άνοδος της ζήτησης, οι χαμηλές αμοιβές στους παραγωγούς, η έλλειψη ρύθμισης και οι ασταθείς τιμές ωθούν πολλούς σε υπερβολικό «τάπινγκ». Έρευνες δείχνουν ότι ένα δέντρο μπορεί να χρειαστεί πάνω από 10 χρόνια για να ανακάμψει από υπερεκμετάλλευση. Σε ορισμένες περιοχές, πληθυσμοί Boswellia καταρρέουν: πάνω από τα τρία τέταρτα των άλσεων στερούνται νεαρών δέντρων, ενώ η φυσική αναγέννηση έχει σχεδόν εκλείψει.
Κλίμα, παράσιτα και βοσκή
Στο πρόβλημα προστίθενται η κλιματική αλλαγή –ξηρασίες, ακραία καιρικά φαινόμενα–, τα ξυλοφάγα έντομα, η υπερβόσκηση και οι πυρκαγιές. Το αποτέλεσμα είναι διπλή πίεση: λιγότερα υγιή δέντρα και μεγαλύτερη εξάρτηση των τοπικών κοινωνιών από το λιβάνι ως «τελευταίο εισόδημα».
Παρά την υψηλή τελική τιμή στη Δύση, οι συλλέκτες συχνά λαμβάνουν μόλις 2–5 δολάρια το κιλό, ένα μικρό κλάσμα της αξίας. Οι ενδιάμεσοι της άτυπης εφοδιαστικής αλυσίδας απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος του κέρδους, ειδικά σε περιοχές με πολιτική αστάθεια και περιορισμένη κρατική εποπτεία.
Ιχνηλασιμότητα και βιωσιμότητα
Ειδικοί υποστηρίζουν ότι χωρίς ισχυρά κίνητρα βιωσιμότητας, η παραγωγή μπορεί να μειωθεί έως και στο μισό μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες. Πιλοτικές πρωτοβουλίες επιχειρούν να αλλάξουν το μοντέλο: εφαρμογές ιχνηλασιμότητας που συνδέουν κάθε παρτίδα με γεωγραφικά και οικολογικά δεδομένα, παρακολούθηση της υγείας των δέντρων και άμεσες πληρωμές στους παραγωγούς.
Η καλλιέργεια Boswellia σε μεγαλύτερη κλίμακα θα μπορούσε να βοηθήσει, αν και συνοδεύεται από κινδύνους για γη και νερό.
Το συμπέρασμα είναι σαφές: αν το λιβάνι θέλει να παραμείνει σύμβολο παράδοσης και ευεξίας, η αγορά πρέπει να πληρώσει το πραγματικό κόστος της αειφορίας. Διαφορετικά, το άρωμά του κινδυνεύει να γίνει σπάνια ανάμνηση.
naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου